Jij hebt een idee, wij oplossingen.  
Zoveel ondernemersdoelen, zoveel financieringsvormen. Weet je niet precies welke financiering jou verder kan helpen? Bekijk de doelen hieronder en je ziet in één oogopslag hoe je jouw doel gaat halen.

Werkkapitaal

Investeren in groei

Bedrijfsmiddelen

Bedrijfspand

Overzicht leendoelen

Vind de perfecte financieringsvorm om je doel te bereiken

Nieuwe retailconcepten verdrijven grote namen uit de winkelstraat, duurzaam wordt meer mainstream en online shoppen neemt in populariteit toe. Als retailondernemer overleven in deze tijd vraagt om meer dan een goed product: visie en inspelen op de nieuwe ontwikkelingen. Gelukkig zijn er genoeg kansen om je te onderscheiden: verras je klant met uitmuntende service, een uniek assortiment, of Instagram-waardige beleving en win van de internetreuzen als David tegen Goliath. We vroegen Henk Hofstede, sectorbanker retail bij ABN AMRO, hoe je in snel veranderende tijden relevant blijft en je klanten boeit. Lees de 6 praktische tips om als kleine ondernemer te groeien in retail.

#### 1.  Inzetten op 3 E’s: expertise, efficiency, experience  
Nu je zelfs voor boodschappen de deur niet uit hoeft, zijn we steeds minder vaak te vinden in de winkelstraten. Het aantal consumenten met een sterke voorkeur voor fysieke winkels daalde in drie jaar tijd van 74 naar 63 procent blijkt uit onderzoek van [ABN AMRO](https://insights.abnamro.nl/2020/01/fysieke-winkel-moet-naarstig-op-zoek-naar-antwoord-op-concurrentie-online/). Dit betekent dat je als ondernemer met een fysieke winkel voor de uitdaging staat om de consument te verleiden. Henk: “Zorg dat je je onderscheidt door in te zetten op de 3 E’s: expertise, efficiency en experience.” 

- Zoveel keuzes, zoveel aanbieders: consumenten hebben steeds meer behoefte aan kennis en kunde. Ondernemers die hier slim op inspelen hebben een goede uitgangspositie. Maak van **expertise** je unique selling point: neem de tijd voor je klant en zorg dat je personeel kundig is en het verhaal achter je product goed kent.  

- Succesvolle retailers slagen erin om een unieke **experience ** te creëren. Versterk je winkelbeleving door events te organiseren, denk aan aankopen personaliseren of een gratis yogales volgen. Kwalitatief goed personeel is cruciaal voor de sfeer en klantbeleving op de winkelvloer. Investeer dus in het aannemen en opleiden van je medewerkers. Ook je interieur, sfeer, geuren en de uitstraling van je pand of webshop dragen bij aan een inspirerende beleving. Voor de winkel van het Amerikaanse Beautymerk Glossier staat dagelijkse een lange rij dankzij de Instagramwaardige pashokjes, roze muren en gelikte verpakkingen.  

- Gemak en snelheid zijn bepalende factoren in het aankoopproces, dus focussen op **efficiency** met je winkel of webshop is een slimme zet. Denk aan het aanbieden van een gratis bezorg-  of vermaakservice of een onderhoudsplan. Service is voor de sector een van de belangrijkste aandachtspunten voor de komende jaren, is te lezen in de [ABN AMRO retail prognose 2020](https://insights.abnamro.nl/2019/02/retailsector-moet-alle-zeilen-bijzetten/).

> Retailers moeten af van het idee dat de winkel een opslagplek is voor producten: zorg dat het écht leuk is om er te zijn.” 

Kortom, je kunt je winkel niet runnen zoals je dat 15 jaar geleden deed: de consument is kritischer, nieuwsgieriger, ongeduldigeren minder loyaal dan ooit. Stel je zelf regelmatig de volgende vraag: Wat maakt mij onderscheidend en uniek?  Waarom koopt de consument nog bij mij?

#### 2. Benut de kracht van lokaal    
In retail zijn offline en online als yin en yang: fysiek klantcontact versterkt online conversie en vice versa. Als ondernemer kun je niet meer om omnichannel, de combinatie van offline en online, heen. Vooral in de oriëntatiefase speelt online vindbaarheid een cruciale rol: gemiddeld 55% van de consumenten surft eerst op het internet voor over te gaan tot aankoop. In sommige productgroepen zoals wonen, sport en electronica is dit zelfs hoger. Een eigen webshop runnen is vanwege de hoge kosten niet voor iedere ondernemer haalbaar, maar om je online zichtbaarheid te vergroten kun je de krachten bundelen met andere ondernemers. Ook zijn er platformen die het aanbod van individuele retailers bundelen en online beschikbaar maken zoals Bijons.nl, Winkelstraat.nl of Miinto. Henk ziet steeds vaker lokale initiatieven ontstaan: ondernemers die gezamenlijk een website lanceren om het winkelgebied te promoten of een gezamenlijke webshop runnen met producten en de distributie regelen.

#### 3. Verras met je assortiment    
Strategisch inkopen voor je webshop of winkel draagt bij aan je succes. Verkoop je producten die overal online te vinden zijn, dan is het lastig om je te onderscheiden. Stel een uniek aanbod samen en kies vaker voor minder bekende merken, producten met een goed verhaal of echte collectors items. Zo voorkom je dat je concurreert met grote spelers die met kortingen, gratis verzenden en retourneren stunten. De gemiddelde consument heeft weinig tijd en wil niet teveel betalen dus dan trek je al snel aan het kortste eind. Combineer een uniek assortiment met onderscheidende service en vergroot de kans dat je klanten blijven terugkomen. 

#### 4.  Start een klantcommunity    
Onbewust zijn we op zoek naar gelijkgestemden met dezelfde waarden en interesses en daar kun je als retailer slim gebruik van maken. Het begint met contactgegevens van je klanten verzamelen. Vervolgens kun je een nieuwsbrief versturen, maar je kunt ook kiezen voor een meer persoonlijk aanpak in de vorm van een Whatsapp, Facebook of LinkedIn groep. Zo kun je je vaste klantenkring persoonlijk op de  hoogte houden van nieuwe collecties, events of initiatieven die je onderneemt en hoeft het niet veel budget te kosten. Wel discipline. 

#### 5.   Maak mobile first mogelijk  
Je portemonnee op zak hebben is niet meer nodig met de opkomst van mobiel betalen. Dit betekent dat je online strategie als ondernemer hand in hand moet gaan met de mobile first trend. Je webshop moet inspelen op de mobiele beleving waardoor klanten eenvoudig met hun  mobiel bij jou kunnen shoppen. Klanten zo snel mogelijk in je winkel met hun mobiel te laten betalen, maakt daar ook onderdeel van uit en past bij de behoefte naar gemak

####  6.  Betekenisvol ondernemen: duurzaamheid  
Ten aanzien van duurzaamheid verwacht de consument dat bedrijven meer bijdragen aan een duurzamere, eerlijke wereld. Andere waarden gaan een rol spelen bij het aankoopproces en transparantie over het productieproces wordt een must voor veel consumenten. Als ondernemer kun je niet achterblijven en zul je hier meer op uitgedaagd worden door de overheid, NGO’s en je klanten. Ga je niet op tijd mee in deze verandering, dan kan dit uiteindelijk gevolgen hebben voor je bedrijf. Verduurzamen gaat natuurlijk niet van de ene op de andere dag. 

> Begin klein, een transitie realiseer je niet in één keer. Doe het in stappen, start met een product(groep) te verduurzamen, leer ervan en schakel op met andere producten."

Het is een transitie. Het start bij bewustwording, keuzes maken en jezelf als ondernemer met je team continu de vraag stellen of je met de juiste dingen bezig bent.[Uit onderzoek naar vier subsectoren in de retail ](https://www.duurzaam-ondernemen.nl/duurzame-retail-richting-2030-van-volgen-naar-leiden/)kwamen de volgende praktische toepassingen naar voren.  

**1.	Verduurzamen van je assortiment**      
Onderzoek of je eerlijk geproduceerde, circulaire of duurzame producten kunt toevoegen aan je huidige aanbod.  
**2.	Ken het verhaal achter je producten**     
Zorg dat jij en je medewerkers klanten goed kunnen informeren over de herkomst van items, het productieproces en de gebruikte materialen. Zorg ook dat je continu je kennis bijspijkert over wat er gaande is in branche en de nieuwste ontwikkelingen kent op het gebied van duurzaamheid.   
**3. Stimuleer duurzame productontwikkeling**   
Heb je goed contact met toeleveranciers of andere partijen in de keten, dan kun je ze uitdagen om duurzaamheid te integreren in productontwikkeling. Hoe zijn ze gemaakt en kunnen producten makkelijk gerepareerd, hergebruikt of deels gerecycled worden?  
**4.	Stel je klanten vragen**    
Vinden ze de herkomst van producten belangrijk en welke rol speelt duurzaamheid bij de aanschaf? Waar hebben je klanten eigenlijk überhaupt behoefte aan?


Relevant blijven en groeien in retail – 6 tips voor ondernemers

Relevant blijven in retail – 6 praktische tips voor ondernemers

Swapfiets, dat is toch het succesbedrijf dat met abonnementen op fietsen met blauwe voorbanden Europa verovert? Klopt. Maar het had weinig gescheeld of oprichters Richard Burgers, Dirk de Bruijn en Martijn Obers hadden de stekker uit hun startup getrokken. Burgers vertelt hoe Swapfiets over het dode punt kwam door slimme financiering en groeide naar 175 duizend (!) klanten. “De beginfase was een periode van bloed, zweet en tranen.” 

Met jouw bedrijf financiering aantrekken?

#### Piketpalen: Netflix van de fiets  
Zoals Netflix films en series verkoopt en Spotify muziek, biedt Swapfiets abonnementen aan op de fiets. Vanaf 13,50 euro per maand (studentenprijs) krijgt de klant een eigen fiets, inclusief reparatieservice. Als de fiets kapot is, wordt deze binnen een dag gerepareerd of krijgt de klant een nieuwe. Het concept is een daverend succes. Sinds de oprichting in 2014 is Swapfiets gegroeid van nul naar 1500 personeelsleden (450 FTE) en 175 duizend klanten, verdeeld over zo'n vijftig steden en twintig omliggende plaatsen in Nederland, België, Duitsland en Denemarken. 

#### De lessen: denk groots en ga vroeg de markt op  

- 'Denk groots' is een belangrijke les die medeoprichter Richard Burger met Swapfiets heeft geleerd. “Het stellen van grote, bijna onrealistische doelen heeft ertoe geleid dat we met Swapfiets sneller zijn gegroeid. Het zorgt ervoor dat je de juiste mindset krijgt voor snelle groei. En het dwingt je ertoe om creatiever te zijn en je systemen en processen zo in te richten dat capaciteitsproblemen geen groeibarrière vormen. Als je tienduizend klanten hebt en je systemen zijn voor 100 duizend klanten ontworpen, hoef je je over capaciteit voorlopig geen zorgen te maken.”

- Nog een les die Burger heeft geleerd is dat het loont om vroeg met je concept de markt op te gaan. “Je kunt nog zo'n goed concept hebben, maar in de praktijk leer je pas echt wat de behoeftes van de klant zijn. Test je concept in de markt en pas aan naar aanleiding van feedback. Wij dachten onze klanten bijvoorbeeld goed te bedienen door de fietsen bij ze thuis af te leveren. Maar tot onze verrassing bleek dat ze ook behoefte hadden aan fysieke winkels. 80 procent van onze klanten in Leiden maakte gebruik van onze eerste winkel. Nu hebben we als uitgangspunt dat we in elke stad een winkel openen. Het vroeg de markt opgaan heeft ons ook geholpen bij het aantrekken van een investeerder. Doordat we een concept hadden dat in de praktijk werkte, konden we de investeerder makkelijker over de streep trekken.”

#### Pioniersfase: Delfts blauw  
Swapfiets is bijna letterlijk vanuit de studiebanken opgericht. TU-Delft studenten Richard Burger, Dirk de Bruijn en Martijn Obers hadden vanaf de faculteit uitzicht op een fietspad en zagen studenten rijden op oude barrels. Studenten hebben geen geld om een goede fiets te kopen en zijn bang dat hun fiets wordt gestolen, redeneerden ze. Het drietal berekende dat het 15 euro per maand zou kosten om een degelijke fiets als abonnement aan te bieden. Hun visie: net als films en series (Netflix) en muziek (Spotify) kan ook de fiets van bezit naar gebruik. Ze kochten van hun spaargeld dertig fietsen en voorzagen deze voor de herkenbaarheid van een blauwe voorband – als verwijzing naar Delfts blauw. De studenten huurden een loods in Delft en vroegen vrienden om te helpen om de fietsen rijklaar te maken en te 'swappen': het afleveren en ophalen van de fietsen. Swapfiets was een feit. 

Staan de seinen voor jou op groen?

#### Paspoort  
**Naam ondernemer**: Richard Burger (27)  
**Thuis**: Vriendin, logeerkat  
**Bedrijf**: Swapfiets  
**Opgericht in**: 2014  
**Omzetgroei in 2018**: 450 procent  
**Voorbeeld**: Bill Gates. “Hij pakt met de Bill & Melinda Gates Foundation wereldproblemen op een bedrijfsmatige manier aan. Bewonderenswaardig.”  
**Laatst gelezen boek**: “The Monk Who Sold His Ferrari. Dit boek gaat over mindfulness en geluk. We hebben binnen Swapfiets een boekenclub met zo'n twintig leden. We lezen elke maand een boek, met werkgerelateerde thema's.”  
**Houdt zich ook bezig met**: “Wielrennen. In de zomer fietsen we wekelijks na het werk een rondje vanaf kantoor in Amsterdam. Gezond en gezellig!”  

#### Kantelpunt: cruciale fase  
In de winter van 2015/16 kwam Swapfiets in een cruciale fase. Het bedrijf was gegroeid naar zo'n 150 klanten, voornamelijk studenten in Delft. “Van de inkomsten konden we een kleine loods betalen, maar er was geen geld voor werknemers. Het kantoor was waar we de laptop konden openklappen: bij startup incubator YES!Delft, koffietentjes of in ons studentenhuis”, zegt Burger. Swapfiets moest flink opschalen om rendabeler te worden. Maar een maandenlange zoektocht naar investeerders had tot dan toe niets opgeleverd: “We hadden nog twee leads bij investeerders. Tijdens een potje darts in het studentenhuis besloten we: als één van de twee het wordt, gaan we door met Swapfiets. Anders stoppen we ermee.”

#### En door: gouden match  
De jonge ondernemers mochten hun idee onder andere pitchen bij Ponooc, waarbij ze via hun netwerk terecht kwamen. Deze investeringsmaatschappij is nauw verbonden met familiebedrijf Pon, importeur van onder andere Volkswagen, Audi, Porsche en Skoda. Pon is ook een grote fietsproducent en bezit onder andere Gazelle. Het bleek een 'gouden match', zegt Burger. “Zij zaten dicht op de fietsenwereld en steunden onze visie van het bezit naar gebruik.”

Wat de doorslag gaf bij de deal? “We hadden niet alleen een goed concept, maar ook al betalende klanten. Data had ons inzicht verschaft in hoe vaak de fietsen stuk gingen, wat onderhoud kost, maar ook in hoeverre standaardisering en schaalvergroting de kosten per gebruiker kunnen drukken. We konden het plaatje schetsen: dit concept wordt veel groter dan studenten in Delft. De gunfactor die we kregen als drie jonge, energieke en eigenwijze ondernemers speelde ook een rol.” 

Ook een investering aantrekken, maar weet je niet hoe?

Het binnenslepen van een investeerder was voor Burger een mentale overwinning. “In de beginfase was Swapfiets voor ons keihard werken met weinig zekerheid: bloed, zweet en tranen dus. Maar we deden het omdat we in dit bedrijf geloofden. Vrienden en familie werden sarcastisch toen succes uitbleef. Als je dan eindelijk een grote investeerder binnenhaalt, is dat supermooi. We hebben het zeker gevierd met wat biertjes in de kroeg!”

Swapfiets en Ponooc kwamen overeen dat het concept werd opgeschaald naar landelijke dekking. De drie jonge ondernemers gingen het concept standaardiseren, zodat het makkelijker gekopieerd kon worden naar andere steden. De inrichting van de loodsen en winkels werd uniform. In samenwerking met Pon-dochter Gazelle werd een speciale Swapfiets ontworpen, die robuust en diefstalbestendig is. Zo werd de bagagedrager naar de voorkant van de fiets verplaatst, zodat je niet meer achterop kunt zitten. Gevolg: de kwaliteit van de fiets is gewaarborgd waardoor de fiets langer meegaat.

De Swapfiets-ondernemers zetten ook qua mindset een tandje erbij. “Ons doel was vijfduizend fietsen eind 2016. Prima, maar wat heb je nodig om er tienduizend van te maken, vroegen ze. Door de nieuwe investering werden we uitgedaagd om nog harder te werken om van het bedrijf een succes te maken en om de systemen en processen op groei in te richten.”

#### What's next: nieuwe markten  
De tienduizend fietsen zijn er dus inmiddels 175 duizend geworden. Swapfiets is nu een internationaal opererend bedrijf. Keuzes van het openen van nieuwe vestigingen tot aanpassingen aan de fietsen, omdat bepaalde onderdelen vaak kapot gingen, worden met hulp van data gemaakt. Ponooc is nog altijd investeerder. “In plaats ons ambitieniveau te verhogen, laten ze ons nu soms bezinnen of remmen ons af”, zegt Burger.

De ondernemer wil het bestaande concept perfectioneren met als doel om in bestaande markten nog groter te worden. Maar hij kijkt ook naar nieuwe markten. Swapfiets wil zijn bestaande infrastructuur – van loodsen tot winkels, auto's en boekingssystemen - inzetten om nieuwe concepten uit te rollen. In Kopenhagen test het bijvoorbeeld met abonnementen op elektrische steps. “Dat sluit aan op onze visie dat mobiliteit van bezit naar gebruik gaat.”

De 27-jarige ondernemer, voor wie Swapfiets de eerste baan is, wil voorlopig bij zijn bedrijf blijven. “Swapfiets is nog steeds een enorme leerschool. Elke groeifase heeft me nieuwe dingen geleerd en ik krijg er nog steeds veel energie van. Zolang ik kan leren en ondernemen, zit ik goed bij Swapfiets."

Groeien zoals Swapfiets?

De groeisprong: Swapfiets hing aan zijden draadje, zo werd het alsnog een megasucces

De groeisprong: Swapfiets hing aan zijden draadje. Zo werd het alsnog een megasucces

Je winst slim investeren zodat je rendement groeit: als ondernemer kijk je naar interessante mogelijkheden. Investeren in zonnepanelen kan een goede investering zijn voor je bedrijf. Zonne-energie opwekken is niet alleen een duurzame keuze voor het milieu, maar ook een investering die je op langer termijn een goed rendement oplevert. Denk aan belastingvoordeel, subsidies, besparing op je energiekosten en meerwaarde voor je bedrijfspand.

Overweeg je om zakelijk zonnepanelen aan te schaffen? Dan is begin 2020 een goed moment: de subsidie **Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE) ** gaat naar verwachting in het nieuwe jaar een laatste openstelling ronde doen waarbij je een subsidieaanvraag kunt indienen. Waar moet je op letten bij de aanschaf en aanleg van zonnepanelen? In dit artikel zetten we alle tips op een rij en helpen je op weg met een checklist zodat je precies weet of het verstandig is om te investeren in zonnepanelen voor je bedrijf.  

#### 1.	Zonnepanelen voor ondernemers: welke opties heb ik?
Heb je geen eigen bedrijfspand dan kun je nog steeds investeren in zonne-energie. Zo kun je deelnemen aan collectieve zonnepanelenprojecten of je kunt panelen als particulier aanschaffen.
•	Zonnepanelen voor je eigen gebruik
•	Investeren in een grootschalig zonnepanelenproject 
•	Grond verhuren voor het plaatsen van zonnepanelen
**Let op: **De belastingdienst maakt onderscheid tussen twee verschillende soorten zonnepanelen: niet geïntegreerde en geïntegreerde. Geïntegreerde zonnepanelen hebben ook een functie als dakbedekking: je krijgt hiervoor als particulier minder btw terug. 

#### 2.	Is jouw dak geschikt?
Of je zonnepanelen op je dak kunt leggen, hangt af van het materiaal waarvan je dak gemaakt is. Op daken van riet, aluminium, zink of leisteen of groene dakbedekking kunnen geen panelen geplaatst worden. De ligging van je dak en de vorm zijn ook factoren die bepalen of zonnepanelen mogelijk zijn. Zo is het alleen het deel van je dak dat de hele dag zonder schaduw is, geschikt voor panelen. Heb je een plat dak, houdt er dan rekening mee dat de panelen schuin liggen. 


Doe de check op [Milieu Centraal](https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/zonnepanelen/zonnepanelen-kopen/kunnen-zonnepanelen-op-mijn-dak/): kunnen zonnepanelen op mijn dak?

#### 3.	Hoeveel energie verbruik je zelf en ligt je dak op het zuiden?  
Je dak lijkt te voldoen aan de voorwaarden, dan is de volgende vraag hoeveel zonnepanelen je nodig hebt voor een optimaal rendement. Het aantal zonnepanelen dat bij jouw situatie past hangt af van je eigen energieverbruik. Zo kan het interessanter zijn om niet je hele dak maximaal vol te leggen, maar minder panelen te plaatsen zodat je terugverdientijd korter is.

**Hoe zuidelijker hoe beter**  
De ligging van je zonnepanelen bepaalt voor een groot deel hoeveel je eraan verdient. Liggen ze richting het noorden dan is je rendement rond de 3,7%, het westen ligt al op 5,3% en 6% voor oriëntatie op het zuiden.

#### 4.	Welke aftrekposten heb ik? 
 
**Energie-investeringsaftrek (EIA)**  
Goed nieuws: je kunt een groot deel van je investeringen in zonne-energie aftrekken van je bedrijfsresultaat. Hiervoor moet je wel aan een aantal regels voldoen. Je komt voor deze regeling in aanmerking met een systeem van minimaal 25KwP en aansluiting van maximaal 3x80a. Ook moet je bedrijf winst maken, om 58% van de investeringskosten af te trekken van je fiscale winst.

Let op: pas als je meer dan 10% van de opgewekte zonne-energie zakelijk gebruikt, kun je het aftrekken van je bedrijfsresultaat. Heb je een aansluiting zwaarder dan 3x80A? Dan kun je gebruik maken van de SDE-subsidie (Stimuleringsregeling Duurzame Energie)

**Kleinschaligheidsaftrek**  
Naast je afschrijvingen en EIA is er een extra aftrekpost genaamd kleinschaligheidsaftrek. Volgens deze regeling kun je investeringen in bedrijfsmiddelen tot maximaal 311.242 euro aftrekken. Je kunt deze aftrek doen in het jaar dat je de zonnepanelen hebt aangeschaft.
Je kunt natuurlijk als ondernemer ook de btw over zonnepanelen terugvragen. De normale btw-regels zijn dan van toepassing. 

**Stimulering duurzame energieproductie** (SDE) – op dit moment gesloten  
Afgelopen jaar heeft de overheid 10 miljard euro beschikbaar gesteld voor bedrijven die investeren in zonnestroom of zonnewarmte. Deze subsidie de Stimulering Duurzame Energieproductie (SDE+) wordt in rondes verdeeld. Tijdens de openstellingsrondes kun je zakelijk subsidie aanvragen voor investeringen op het gebied van hernieuwbare elektriciteit en hernieuwbare warmte. Momenteel is de subsidie gesloten maar naar verwachting gaat de laatste ronden begin 2020 plaatsvinden.
Lees meer over de regeling op RVO

#### 5.	Wat verdien ik aan zonnepanelen?  
Een eerste instantie zijn zonnepanelen een investering, maar op de lange termijn betaalt het zich wel degelijk terug. Kijk je naar het rendement dan houd je aan zonnepanelen gemiddeld 6% over, significant meer dan op je spaarrekening. Gemiddeld is de terugverdientijd voor zonnepanelen tussen de 7 en 8,5 jaar. Een andere grote besparing die je realiseert is op je energiekosten. Je betaalt voor 10 zonnepanelen ongeveer 4.700 euro, maar die energie die ze produceren levert je voor 600 euro per jaar aan energie op. Dit bedrag had je anders aan energie moeten betalen.  

#### Checklist zonnepanelen  
Ben je enthousiast geworden en wil je zakelijk zonnepanelen aanschaffen? Vergeet dan niet aan de volgende dingen te denken:

1.	Controleer of je een omgevingsvergunning nodig hebt voor het plaatsen van zonnepanelen. Er zijn voor bedrijven een aantal regels vanuit de overheid opgesteld
2.	Ga voor een certificeerde leverancier. Een betrouwbare en ervaren leverancier kent de bijzondere aandachtspunten van een PV-installatie. Dit is de installatie die zonne-energie omzet in elektriciteit.
3.	Vraag een oplevering volgens NEN-standaarden
4.	Isoleer je dak met een onbrandbare isolatie. Als er dan wat misgaat in je zonnepaneleninstallatie, dan slaat de brand minder snel over naar je bedrijfspand.


Investeren in zonnepanelen met je bedrijf?

5 checkvragen & tips: investeren in zonnepanelen voor je bedrijf(spand)

5 checkvragen en tips: investeren in zonnepanelen voor je bedrijf

Bob Dijksma was met zijn bedrijf succesvol in de ondersteuning van werkgevers met de Fiets van de Zaak-regeling, waarbij personeel met fiscaal voordeel een fiets kan kopen. Maar toen de stekker uit die regeling werd getrokken, verdween het fundament onder het bedrijf. De ondernemer vertelt hoe hij in crisistijd het businessmodel omgooide en één van de snelst groeiende bedrijven van Nederland werd. “Zonder oorlogskas hadden we het nooit gered.”

**Hoe hebben de snelst groeiende bedrijven van Nederland hun groeibarrières doorbroken? In deze serie in samenwerking met De Ondernemer vertellen ondernemers uit de Top 250 Groeibedrijven over de groeisprong van hun bedrijf. Wat zijn de lessen van hun goede en foute beslissingen?**

Een doorbraak maken met je bedrijf? 7 tips voor omzetgroei

#### Piketpalen: 40 miljoen omzet

FiscFree ontzorgt werkgevers rond het fiscaal voordelig aanbieden van extra's voor hun personeel. Dat kan zijn de aanschaf van een fiets, fitness-abonnement of computer via de werkkostenregeling (WKR). Bedrijven betalen een kleine licentiefee voor het gebruik en de leveranciers dragen per product een percentage af. Het bedrijf uit Heerenveen (35 medewerkers) gaat als een speer. FiscFree viel in 2019 voor het vierde jaar achtereen in de prijzen bij de FD Gazellen awards voor snelgroeiende bedrijven. Het draaide zo'n 40 miljoen euro omzet in 2018. “Daar gaan we dit jaar overheen”, voorspelt eigenaar Bob Dijksma (51).

#### De lessen: oorlogskas en inzicht in je cijfers
Belangrijke les die Dijksma heeft geleerd is dat het aanleggen van een 'oorlogskas' kan helpen om tegenslagen op te vangen of te investeren in een nieuw bedrijfsmodel. Zijn bedrijf overleefde het 'rampjaar' 2015 dankzij zo'n buffer. De omzet stortte in terwijl de inkomsten van het nieuwe businessmodel nog onvoldoende compenseerde. Dijksma had echter een spaarpot gevuld door de eerste jaren relatief weinig dividend uit te keren en zoveel mogelijk winst terug in zijn bedrijf te stoppen. “Dat gaf ons flexibiliteit en zorgde ervoor dat we snel konden handelen. Zonder oorlogskas hadden we het nooit gered.” 

Tweede les die Dijksma heeft geleerd is het belang van inzicht hebben in je cijfers. “Als je precies weet hoe het staat met je cashflow en wat per product de kosten en marges zijn, kom je niet voor verrassingen te staan. Je kunt dan uit tekenen wanneer je kunt investeren en op welke producten je bijvoorbeeld marketingacties kunt loslaten, omdat ze het meeste marge opleveren.”

Hoe Menno Simons structuur aanbracht bij Bocca Coffee?

#### Pioniersfase: van vader op zoon  

Het bedrijf werd in 2006 opgericht als Nationale Fiets Projecten door de vader van Bob Dijksma. Hij zag een gat in de markt rond de ondersteuning van bedrijven die voor personeel een fiscaal voordelige fiets wilden aanbieden met de Fiets van de Zaak-regeling. Toen zijn vader na vijf jaar met pensioen wilde, begon het bij Dijksma te kriebelen. Hij werkte bij een bank als hoofd commerciële zaken MKB en had in die hoedanigheid veel met ondernemers te maken: “Het bedrijf had de eerste moeilijke jaren overleefd en stond er financieel goed voor. Ik dacht: als ik ooit een eigen zaak wil, is dit mijn kans.”
Dijksma zegde zijn leaseauto, secretaresse en goede salaris vaarwel en ging bij Nationale Fiets Projecten aan de slag. Er werkten toen vier personeelsleden. Of hij dat spannend vond? “Zeker. In één klap moest ik alles zelf doen: van marketing tot personeelszaken en financiële planning. Gelukkig nam ik redelijk wat bagage mee vanuit de bank en mijn studie bedrijfseconomie.” Dijksma voerde veranderingen door in de organisatiestructuur en bedrijfscultuur. Waar zijn vader nadruk legde op controle, gaf hij medewerkers meer eigen verantwoordelijkheid. Als gevolg daarvan werden medewerkers zelfstandiger en ondernamen ze meer initiatieven. “Ik wilde dat de organisatie niet alleen van mij afhankelijk was.”

#### Paspoort
**Naam ondernemer**: Bob Dijksma (51)  
**Thuis**: getrouwd, twee dochters  
**Bedrijf**: FiscFree  
**Opgericht in**: 2013  
**Omzetgroei in 2018**: 25%  
**Voorbeeld**:   “Mijn vader. Wat ik van hem heb meegekregen: goed op de kosten letten en geen gekke bokkensprongen maken.”   
**Laatst gelezen boek**:   “Ik lees graag autobiografieën van topsporters en topondernemers. Van tennisser Andre Agassi tot Virgin-oprichter Richard Branson. De parallel? Focus: het streven om op één vlak uit te blinken en je niet laten afleiden. Je kunt beter in één ding heel goed worden dan vijf dingen een beetje kunnen.”  
 **Houdt zich naast werk en gezin bezig met**: “Reizen en sporten: hockey, voetbal, tennis, maar skiën staat bovenaan. Vorig jaar ben ik wezen heli-skiën in Canada, waarbij je met een helikopter op een bergrug wordt afgezet. Ontzettend gaaf.”  

#### Het kantelpunt: dramatische beslissing  
Nationale Fiets Projecten groeide gestaag in de jaren na Dijksma's aantreden. Zo'n duizend bedrijven van middelgrote bedrijven tot multinationals als Shell sloten zich aan. Totdat het kabinet in 2012 plotsklaps een dramatische beslissing nam: de Fiets van de Zaak-regeling werd per 1 januari 2015 afgeschaft. “De regeling was door de jaren heen wel aangepast, maar afschaffing zagen we niet aankomen. Daarmee verdween het fundament onder ons bedrijf.”

De ondernemer zag zich voor de uitdaging gesteld om het businessmodel volledig om te gooien. Of hij daarvan heeft wakker gelegen? “Nee. Het was even slikken, maar we stonden er financieel goed voor en hadden genoeg tijd om een alternatief te verzinnen. Ik heb er altijd op vertrouwd dat we het gingen redden.” Bij het personeel ontstond echter paniek. Medewerkers vroegen zich af: heb ik volgend jaar nog wel een baan?

#### En door: crisis afgewend  
Dijksma temperde de onzekerheid door bijeenkomsten te organiseren waarin hij openheid van zaken gaf en zijn vertrouwen uitsprak over de toekomst. De ondernemer besloot zijn pijlen te richten op de nieuwe werkkostenregeling (WKR) die in de plaats kwam voor de Fiets van de Zaak-regeling en 28 andere regelingen. Volgens de nieuwe regeling krijgen werkgevers een potje waarmee ze werknemers fiscaal voordelig extra's kunnen bieden. Niet alleen met de aanschaf van een fiets, maar ook bijvoorbeeld een fitnessabonnement, computer of telefoon. “Het bleek voor werkgevers lastig te bepalen of ze aan de spelregels voldoen. Besteden ze bijvoorbeeld meer dan 1,2 procent van de fiscale loonsom, dan volgt een forse naheffing.”

Dijksma begon in 2013 FiscFree, een nieuwe BV die zich richtte op het aanbieden en monitoren van WKR-budgetten voor werkgevers, met een portal dat keuze biedt uit meerdere productgroepen. Het businessmodel was in de basis gelijk aan dat van Nationale Fiets Projecten, met een licentiefee voor de gebruikers en toeleveranciers. Dat ging echter niet zonder slag of stoot. Het nieuwe, complexere portal (vanwege het bredere aanbod aan producten) haperde soms in de opstartfase. “Verwachtingsmanagement was toen belangrijk. We hebben aan onze eerste klanten duidelijk gemaakt dat de portal in een pilotfase zat. Omdat de oude regeling pas in 2015 werd afgeschaft, hadden we gelukkig voldoende tijd om bugs op te lossen.” Eind 2014 stortte de omzet zoals verwacht in. In 2015 draaide het bedrijf break even om vanaf 2016 gestaag te groeien met 30 procent op jaarbasis. Gedwongen ontslagen bleven uit. De crisis was afgewend.

Doorslaggevende succesfactor? De financiële robuustheid van het bedrijf, aldus Dijksma. Het nieuwe project werd uit eigen zak betaald. “We hadden in de goede jaren een 'oorlogskas' opgebouwd waarmee we konden investeren in crisistijd. Het bedrijf had de laatste jaren behoorlijk verdiend en relatief weinig dividend uitgekeerd. We lieten de winst dus grotendeels in het bedrijf zitten.” Dijksma investeerde in relatief weinig in marketing en gebruikte zijn middelen zoveel mogelijk voor de nieuwe online applicatie waarmee uiteindelijk het geld verdiend moest worden. In plaats van salesmensen te moeten ontslaan, kon Dijksma ze naar bestaande klanten sturen om de producten van het nieuwe FiscFree aan te bieden. “De reacties waren positief, want de werkgevers moesten met het wegvallen van de Fiets van de Zaak-regeling ook op zoek naar een alternatief. Bovendien hadden ze al ervaring opgedaan onze service.”

Nog een succesfactor: goed inzicht in de cijfers. “We hebben zowel in de bemensing van onze financiële afdeling als in de systemen verbeteringen doorgevoerd, waardoor onze financiële structuur aanzienlijk is verbeterend. Op de boekhouding heb ik een financial controller aangenomen die ervoor zorgt dat we altijd up to date zijn qua cijfers. Elke vrijdagmiddag worden standaard de relevante cijfers doorgestuurd; van het aantal bestellingen tot de omzet en de marge. Ik weet dus van ieder product wat we verkopen en overhouden per bestelling. Dat helpt ons een gezond resultaat te realiseren. Omzetgroei is niet zo spannend, het gaat mij om de groei in winst.”



Wil jij je bedrijf in stroomversnelling brengen?

#### What's next: grotere marktdominantie
“We zijn nu vijf jaar bezig met FiscFree. Over vijf jaar wil ik in omzet minimaal zijn verdubbeld. We hebben de maatschappelijke wind in de zeilen. Het wordt voor bedrijven lastiger om goed personeel aan te trekken en binnen te houden. Werknemers vinden werkgeluk en vitaliteit belangrijker. Extra's zoals lekker fitnessen of een mooie racefiets sluiten daarop aan”, zegt Dijksma. Hij heeft als doel om te groeien zonder extra personeel. Hoe? “We hebben een schaalbaar product en proberen bestellingen en processen zo veel mogelijk te automatiseren.”
Dijksma richt zich vooral op grotere dominantie in de markt van bedrijven vanaf 250 medewerkers. “De meeste groeimogelijkheden liggen rond de werkkostenregeling. Daar ligt onze kracht en willen we vol gas op inzetten.” Daarnaast kijkt de ondernemer ook naar verbreding van het portfolio. “We vinden bijvoorbeeld de nieuwe leasefietsregeling die ingaat per 1 januari 2020 interessant. Die regelt dat een werkgever een fiets ter beschikking mag stellen net als een leaseauto. Als er kansen komen, laten we die zeker niet links liggen.”

De groeisprong: hoe Bob Dijksma (FiscFree) zijn bedrijf redde in crisistijd

De groeispong: hoe Bob Dijksma met snelle groeier FiscFree het businessmodel omgooide in crisistijd

Laat jij de cijfers over aan je boekhouder en focus je je liever op andere zaken? Je bent niet alleen: veel ondernemers nemen onvoldoende tijd voor hun financiën. Terwijl een goede financiële gezondheid fundamenteel is voor de groei van je bedrijf. Sta je er financieel goed voor dan kun je tegenslagen aan én heb je een goede positie als je zakelijke financiering wilt aantrekken. Eén van de beste gewoontes die je als ondernemer daarom kunt ontwikkelen is regelmatig de financiële situatie van je bedrijf checken. Eigenlijk is het zoals je eigen gezondheid in de gaten houden, alleen let je niet op gewicht of cholesterol, maar kijk je naar je winst en liquiditeit.

Om je financiële situatie in kaart te brengen hoef je geen accountant te zijn of moeilijke termen als EBITDA te begrijpen: met een aantal basiscijfers heb je al inzicht. We help je op weg met 6 sleutelvragen die je kunt stellen om de financiële gezondheid van je bedrijf in kaart te brengen.  

#### 1.	Wat is je omzet?

Wat heeft je bedrijf in totaal gerealiseerd aan verkopen? Daarvoor kijk je naar de omzet: het aantal verkopen in een bepaalde periode zonder rekening te houden met de kosten. De omzet bereken je door de verkoopprijs te vermenigvuldigen met je afzet. Een dalende omzet hoeft niet altijd te betekenen dat je bedrijf niet gezond is. Soms kies je er bewust voor om te investeren in voorraad met een lagere marge of heb je een tijdelijke daling in omzet door seizoensinvloeden. 


#### 2.	Zijn je kosten in lijn met je omzet?
Misschien is je omzet dit jaar enorm gestegen maar zie je dit niet terug in de winst. Dan is de kans groot dat je overheadkosten of bedrijfskosten te hard zijn gestegen. Gevolg is dat je onderaan de streep weinig extra overhoudt. Neem je kosten eens onder de loep: welke uitgaven dragen écht bij aan groei en je winst en welke kosten zijn niet echt nodig? Je overheadkosten slim managen is de eerste stap: kijk naar wat je kunt besparen op je verzekeringen, energiekosten of ICT. Ook je terugkerende kosten zoals abonnementen kunnen je winst flink drukken, bekijk of je hierop kunt besparen of de kosten kunt delen met een andere ondernemer.

#### 3.	Maakt je bedrijf winst?
Als je je financiële situatie wilt beoordelen kun je je verliezen in allerlei getallen, maar toch blijft je winst één van de belangrijkste cijfers. Hoe hard je omzet ook groeit, wil je op de lange termijn succesvol blijven dan is het van belang dat je winst maakt. Als je bedrijf niet structureel winst behaald kan dit erop wijzen dat je verdienmodel niet rendabel genoeg is. Je winst bereken je door de totale opbrengsten te verminderen met totale kosten. 

Daarnaast is het belangrijk om naar het rendement op je investering te kijken, dat is de winst gerelateerd aan het eigen vermogen wat je in je bedrijf hebt gestopt. Om dit te berekenen bekijk je wat je winst is en hoe zich dit verhoudt tot je geld wat je hebt geïnvesteerd. 

#### 4.	Heb je voldoende spreiding in je klantportfolio?
Niet alleen voor beleggers geldt het advies dat je je kansen moet spreiden, maar ook voor ondernemers. Zorg voor een gezonde balans in je klantenbestand en voorkom dat je afhankelijk bent van 1 of slechts enkele klanten. Je gaat er natuurlijk niet vanuit, maar het kan gebeuren dat een klant failliet gaat of dat een bepaalde sector in de problemen komt. Dit kan risicovol zijn voor het voortbestaan van je bedrijf. Met name als een te groot deel van je omzet van deze partij komt. Houd daarom de spreiding van je klantportfolio in de gaten en probeer te differentiëren: van geografisch tot type bedrijven. 


#### 5.	Heb je een positieve cashflow?

Hoeveel geld heb je in kas en houd je na je uitgaven geld over om te investeren? Een positieve kasstroom is een goede indicator voor hoe gezond je bedrijf is. Om je cashflow te analyseren kijk je onder andere naar werkkapitaal en liquiditeit. 

**Werkkapitaal**  

Werkkapitaal is de motor van je onderneming: het geld waarmee je dagelijkse uitgaven voor je bedrijf betaalt zoals voorraden, salarissen of onderhoud. Het hangt nauw samen met liquiditeit en het is altijd een afweging hoeveel werkkapitaal je aanhoudt: je wilt niet te veel voorraden en debiteuren op je balans hebben staan, want je hebt voldoende cash nodig om aan je verplichtingen te voldoen. Als je kapitaal vast zit in voorraden en uitstaande facturen kun je het niet besteden aan de groei van de onderneming. De balans vinden tussen een gezonde cashflow en steeds voldoende werkkapitaal is een uitdaging voor veel ondernemers.

**Kan je bedrijf korte termijn verplichtingen nakomen?**  

De term liquiditeit komt je als ondernemer vast bekend voor: met deze financiële ratio bereken je of je bedrijf financiële verplichtingen kan betalen. Om te berekenen of je voldoende liquide bent kijk je naar de kortlopende schulden zoals je crediteuren, lening of financiering. Vervolgens kijk je naar je vlottende activa, de posten die binnen 1 jaar beschikbaar komen in geld. Je berekent vervolgens liquiditeit door je vlottende activa te delen door kort vreemd vermogen (crediteuren en overige kortlopende schulden). Wanneer is je bedrijf liquide? Als uit je berekening een getal komt hoger dan 1, dan kun je voorlopig aan je betalingsverplichtingen voldoen, maar beter nog is een uitkomst hoger dan 2. Is je liquiditeit krap, ga dan ook in gesprek met je leveranciers.

#### 6.	Solvabiliteit: potje voor onverwachte situaties

Een gezond bedrijf is niet alleen afhankelijk van kredietverstrekkers of de bank, maar heeft ook voldoende eigen vermogen op de balans. Als je succesvol wilt blijven met je bedrijf op de lange termijn, heb je voldoende vermogen nodig om in te spelen op kansen. Solvabiliteit is een term die vaak wordt gebruikt om te kijken of je bedrijf gezond is: je berekent hiermee de verhouding tussen het eigen vermogen (bezittingen verminderd met het vreemd vermogen) en het vreemd vermogen van je bedrijf. Je solvabiliteitratio bereken je door je eigen vermogen te delen door je vreemd vermogen en het te vermenigvuldigen met 100. 


Hoe kun je je solvabiliteit verbeteren?

Heb jij het gevoel dat je in controle bent over je financiën? Dat is misschien wel de allerbelangrijkste graadmeter voor de financiële gezondheid van je bedrijf. Is dit niet het geval? Overleg dan met je accountant of adviseur en kijk of je hulp in kunt schakelen.